07
Eyl

Gini Katsayısı Nedir? Nasıl Hesaplanır ve Yorumlanır?

21.08.2025
Ekonomi • Okuma süresi: 4 dk

İçindekiler

Gini Katsayısı Nedir?

Ekonomide gelir dağılımı hiçbir zaman tamamen eşit değildir. Kimileri daha fazla kazanırken kimileri daha az gelir elde eder. İşte bu eşitsizliğin seviyesini ölçmek için kullanılan en yaygın gösterge Gini katsayısıdır.

1912’de İtalyan istatistikçi Corrado Gini tarafından geliştirilmiştir.

  • 0 değeri: Tam eşitlik (herkesin geliri aynı)
  • 1 değeri: Tam eşitsizlik (gelirin tamamı bir kişide)

Katsayı 0 ile 1 arasında değişir. Değer büyüdükçe eşitsizlik artar.

Gini Katsayısının Sosyal Politikalar Açısından Önemi

Gini katsayısı, devletlerin ve uluslararası kuruluşların ekonomik adalet politikalarını tasarlarken kullandığı temel göstergelerden biridir:

  • Vergi politikaları → Zenginlerden daha fazla vergi alınarak eşitsizlik azaltılabilir.
  • Kamu hizmetleri → Eğitim, sağlık, sosyal yardımlar yoluyla düşük gelirli gruplar desteklenir.
  • Sosyal transferler → Asgari gelir desteği, işsizlik maaşı gibi uygulamalar düşük gelirli kesimin payını artırır.

👉 Yükselen bir Gini katsayısı, toplumsal uyum için uyarı sinyali kabul edilir.

Gini Katsayısı Nasıl Hesaplanır?

Hesaplama sürecinde Lorenz eğrisi temel alınır:

  1. Nüfus, en yoksuldan en zengine doğru sıralanır.
  2. X eksenine nüfusun kümülatif yüzdesi, Y eksenine gelirin kümülatif yüzdesi yerleştirilir.
  3. 45°’lik çizgi tam eşitliği gösterir.
  4. Lorenz eğrisi bu çizginin altında kalır.

Formül: Gini=Tam es¸itlik c¸izgisi ile Lorenz eg˘risi arasındaki alanTam es¸itlik c¸izgisi altındaki toplam alanGini = \frac{\text{Tam eşitlik çizgisi ile Lorenz eğrisi arasındaki alan}}{\text{Tam eşitlik çizgisi altındaki toplam alan}}Gini=Tam es¸​itlik c¸​izgisi altındaki toplam alanTam es¸​itlik c¸​izgisi ile Lorenz eg˘​risi arasındaki alan​

  • Lorenz eğrisi eşitlik çizgisine ne kadar yakınsa → Eşitlik yüksek (Gini küçük).
  • Eğri ne kadar uzaksa → Eşitsizlik büyük (Gini yüksek).

Lorenz Eğrisi Nedir?

Lorenz Eğrisi, gelir veya servet dağılımını görselleştiren bir grafiktir:

  • X ekseni: Nüfusun kümülatif yüzdesi.
  • Y ekseni: Gelirin kümülatif yüzdesi.

Bu grafik, Gini katsayısının görsel yorumunu kolaylaştırır.

Gini Katsayısının Avantajları

  • Tek bir sayı ile eşitsizlik ölçümü yapar.
  • Ülkeler arası veya dönemler arası karşılaştırma imkânı sağlar.
  • Tüm gelir dağılımını kapsar, yalnızca en zengin veya en yoksul kesime odaklanmaz.

Gini Katsayısının Sınırlılıkları

  • Neden-sonuç ilişkisini açıklamaz.
  • Aşırı uçlara duyarlıdır. Çok zengin veya çok yoksul küçük gruplar veriyi bozabilir.
  • Refahı tek başına göstermez. Düşük Gini, mutlaka yüksek yaşam standardı demek değildir.

Gini Değerine Dünya Örnekleri

  • İskandinav Ülkeleri (Norveç, İsveç): 0.25 – 0.30 → düşük eşitsizlik.
  • Latin Amerika (Brezilya, Kolombiya): 0.50 – 0.55 → yüksek eşitsizlik.
  • Türkiye: 0.40 – 0.45 → orta düzey eşitsizlik.

Gini Sabiti Nasıl Yorumlanır?

Gini Katsayısı AralığıYorum
0.20 – 0.30Eşitliğe yakın, adil dağılım
0.30 – 0.50Orta düzeyde eşitsizlik
0.50 ve üzeriYüksek eşitsizlik, gelir uçurumu

Gini Katsayısı Günlük Hayatımızı Nasıl Etkiler?

  • Toplumsal güven: Eşitlik arttıkça güven yükselir.
  • Suç oranları: Yüksek eşitsizlik, suç oranlarını artırır.
  • Fırsat eşitliği: Eğitimden sağlığa, barınmadan kültüre kadar etkili olur.
  • Sosyal hareketlilik: Eşitlikçi toplumlarda sınıflar arası geçiş daha kolaydır.

Gini Katsayısı ile Diğer Eşitsizlik Ölçüleri Arasındaki Farklar

  • Theil Endeksi: Bölgesel/sektörel katkıları ayırarak detaylı analiz sağlar.
  • Palma Oranı: En zengin %10’un geliri / en yoksul %40’ın geliri.
  • Atkinson Endeksi: Toplumun eşitsizliğe ne kadar tolerans gösterdiğini ölçer.

👉 Gini katsayısı pratik ve basit olsa da, bu yöntemler daha derinlemesine analiz imkânı sunar.

🔎 Sonuç:
Gini katsayısı, gelir dağılımındaki adaletin en net göstergelerinden biridir. Ancak tek başına yeterli olmayıp diğer ölçütlerle birlikte değerlendirilmelidir.

📌 Bu içerik genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Tavsiye niteliği taşımamaktadır.
👉 Daha fazla bilgi için: https://efinansalbilisim.com/

Yönetici